SERVET YILDIRIM – Bu yılki toplantılara katılmadım, medyadan izledim ama Davos’un ne olduğunu az çok bilirim. Bu küçük kasabada Dünya Ekonomik Forumu’nu 2004 ve 2018 yılları arasında aralıksız 14 yıl boyunca katılımcı ya da gazeteci olarak izledim. Bundan 5 yıl önce Milliyet gazetesindeki bir yazımda, “Davos kapitalizmin sorunlarının tartışıldığı bir yer ama çözüm bulunduğu bir yer değil. Parlak konuşmalar ve çoğu tutmayan öngörüler yapılıyor” demiştim. Bugün de aynı fikirdeyim.
Davos 11 bin kişinin yaşadığı iki köyden ibaret küçük bir İsviçre dağ kasabası. Eskiden sanatoryum ve sağlık merkezleriyle bilinen bir kasaba; özellikle tüberküloz tedavisi için önde gelen adreslerden biriymiş. Davos’u dünya çapında bu kadar meşhur yapan yönü ise 1970’lerden beri burada düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu toplantılarıdır. Bu yıl katılımcı sayısı 2 bin 700’ü aşmış. Bunların 50’si devlet ya da hükümet başkanıymış.
İş fırsatı
Bu arada iş insanları foruma katılabilmek için katılım ücreti ya da sponsorluk adı altında dünyanın parasını öderler. Ama eğer Davos’ta doğru ilişkiler kurulursa bu para bir şekilde geri döner. Davos bir buluşma yeridir; buluşmalardan iş yapma imkanlarının üretildiği bir adrestir. Benim de yakından tanık olduğum bazı iş ilişkilerinin ilk adımları burada atılmıştır. Beş gün süreyle sokaklarını, otellerini, restoranlarını, kafelerini milyonerlerin ve hatta milyarderlerin doldurduğu bir kasabada “karar verenler” ile bir aradasınızdır. Yani ortam profesyonellerin deyimiyle “business opportunities” Türkçesiyle “iş fırsatları” ile doludur. JP Morgan CEO’su Jamie Dimon’ın dediği gibi “Milyarderlerin milyonerlere orta sınıfın neler hissettiğini anlattıkları yerdir Davos.”
Forumdan iş ilişkisinin ötesinde bir şey beklemek, hele hele dünya ekonomisi ve siyasetinde gelecekte olacaklara dair bir fikir edinmek aşırı beklentiye girmek olur. Davos’un müdavimlerinden Harvard hocası ve IMF eski baş ekonomisti Ken Rogoff’un dediği gibi “Davos’taki konsensüsün hep tersi olur.” Yani Davos ahalisinin öngörülerinin tersi çıkar.
İklim ‘konuşuldu’
Davos ahalisinde söz bitmez. Her zaman konuşulacak onlarca konu vardır. Konuşanlar da dünya ekonomisine yön verenler, önde gelen akademisyenler, siyasetçiler olunca sözün ardı arkası gelmez. Hem oturumlarda hem oturum dışı sohbetlerde bu yıl da çok şey konuşuldu. Özellikle podyum konuşmalarında hamasi sözler söylendi; dünyanın karşı karşıya olduğu krizleri birlikte ele alma ve koordineli eylem planı geliştirme çağrıları yapıldı. Bu yıl ticaret, teknoloji, enflasyon ve Ukrayna gibi konular da konuşuldu ama dikkati çeken şey iklim krizine ve küresel ısınmaya daha fazla yer verilmesiydi. Sözün de ötesine geçildi; 50’den fazla ülkenin ticaret bakanları bir araya gelerek bir İklim Koalisyonu oluşturdu. Bu koalisyon aksiyon üretir mi yoksa benzerleri gibi kağıt üzerinde mi kalır? Bilmiyorum.
Sürdürülebilirlik standartları önerisi
Bu yıl medyadan izledğim konuşmalardan bazı notlar almışım. Paylaşayım:
– Mesela WEF Başkanı Borge Brende, kapanıştaki konuşmasında, “Benim bu hafta aldığım en önemli ders, bugün dünya daha çok parçalanmış olsa da yarın bu şekilde bir araya gelmemiz gerektiğidir. Daha çok işbirliği içerisinde olduğumuz bir gelecek şekillendirebiliriz” demiş.
– Almanya Başbakanı Olaf Scholz ise iklim değişikliği ile mücadele için acil aksiyon çağrısı yapmış.
– İklim eylemcisi Greta Thunberg’in Davos elitini kısa dönemli kar isteklerini ve hırslarını önceliklendirmekle suçlayışını not almışım. Ben buraya kısa ve mümkün olduğunca kibar bir şekilde aldım, ama Greta sözünü sakınmamış, ağır konuşup verip veriştirmiş.
– Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol, “Enerjiyi temiz karbonsuz enerji kaynaklarından sağlamaya ihtiyacımız var ve bunu gerçekleştirmek için büyülü kelime ise yatırım” demiş. Birol, küresel iklim hedeflerine ulaşabilmek için halen 1.5 trilyon dolar dolayında olan temiz enerji yatırımlarının boyutunun 4 trilyona yükselmesi gerektiğini söylüyor.
– Son yıllarda bulduğu her fırsatta iklim odaklı çıkış yapan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in fosil yakıt üreten şirketleri iklim bilimini göz ardı etmeleri nedeniyle kınayışını ve tüm sakıncalarının ayyuka çıkmasına rağmen üretimi artırma çabalarını eleştirmesini not almışım.
– Ünlü yönetmen Oliver Stone’un nükleer karşıtı duruşları nedeniyle çevrecileri eleştirmesi Davos’a damga vuran çıkışlardandı. Stone iklim değişikliği ile mücadelede nükleerin çözüm olacağını düşünüyor ve bunu çeşitli platformlarda hararetle savunuyor. Hatta “Nükleer Şimdi” başlıklı bir de belgesel çevirdi. Bu tartışmaların gerçekleştiği İsviçre’de elektrik üretiminin yüzde 30’unun nükleerden geldiği de medya haberlerine bir not olarak iliştirilmişti.
– Bank of America CEO’su Brian Moynihan sürdürülebilirlik ve iklim ile ilgili resmi küresel standartların kapitalizme uygun hale getirilmesi gerektiğini söylemiş. Yani, “Standartlar konulmalı bu standartlara uymayanlarla iş yapılmamalı” diyor. İş dünyasında ESG’nin yani çevresel, sosyal ve yönetişim inisiyatiflerin öne çıktığı bir dönemde yapılmış bir pratik öneriydi. Yoksa herkes ESG’yi kendi çıkarına göre yorumlayıp yoluna devam edecek; yapılanlar PR çalışması olmaktan öteye gidemeyecek. Anladığım kadarıyla bu tür standartların oluşturulması için International Sustainability Standards Board bünyesinde çalışmalar başlamış ve bu yıl bazı standartlar açıklanacakmış. Elbette mesele standart oluşturmak olduğu kadar bunlara uyulmasını sağlamak olacak.