Arjantinli şair Juan Gelman diyor ki ‘Şiir yapraksız bir ağaçtır lakin herkese gölge verir”. Şiirin sihri işte bu…”
SALİHA SULTAN
Jack London’un ‘Demiryolu Serserileri’nden, Edith Nesbit’in ‘Demiryolu Çocukları’na, Orhan Veli’nin “Bir tren sesi duymaya göreyim/İki gözüm/İki çeşme’ mısralarından Haydar Ergülen’in “Biz tren yolcusuyduk, çölün içinde” mısralarına edebiyatçıların baş bahislerinden biridir trenler. Romandan şiire müelliflerin ortak imgesi tren, geçtiğimiz günlerde ise Türkiye’de bugüne kadar görülmemiş bir şiir aktifliğine sahne oldu. Yurt içinden ve dışından 15 şair, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın düzenlediği ‘Başkent Kültür Yolu Festivali’ kapsamında tarihi Sirkeci garından uğurlanan bir trenin içinde Ankara’ya yanlışsız yola çıktı. Devlet Demir Yollarının iş birliği ile gerçekleşen aktiflikte, okuduğumuz metinlerde kaç sevdaların, ayrılıkların yükünü taşıyan tren bu sefer satır ortasında bir imge olmaktan çıkıp şiirin kendisi oldu. Yolcusu olduğum trende kimler yoktu ki? Türk şiirinin güçlü kalemlerinden Adnan Özer’in bir hayalinden yola çıkan ‘Şiir Çizgileri Treni’nin yolcuları ortasında Türkiye’den KARAR müellifi ve şair Ömer Fazilet, Alphan Akgül, Aykut Nasip Kelebek, Baki Ayhan T., Cengizhan Orakçı, Ercan Yılmaz, Hüseyin Akın, Metin Celal, Ömer Fazilet, Zeynep Arkan ve Zeynep Tuğçe Karadağ vardı. Yurt dışından ise, Mısırlı şair Ahmad Zakaria, Macar şair Krisztina Rita Molnar, Kuzey Makedonya’dan Vladimir Martinovski’nin yanı sıra, son 25 yılda bütün dünyada 40’tan fazla ülkeye yayılan ‘Şiir Sokakta’ hareketinin kurucusu Meksikalı şair Armando Alanis bu şiirsel seyahate eşlik ettiler. Ayrıyeten, İstanbul’da okuyan yüze yakın edebiyatsever genç de, bu tarihi aktifliğin şahitleri ortasındaydı. Aktifliğin birinci durağı Sirkeci Garı’nda şiirlerini 5 Haziran akşamı İstanbullular için okuyarak yola çıkan şairler, kendilerine özel hazırlanmış üç vagonda gece uzunluğu gençlerle şiir üzerine atölyeler düzenledi. Gençlerin pür dikkat dinlediği atölyelerde, şiirde metinlerarasılıktan, imge ve manaya, şiirde görsel fikirden öykü ile bağına birçok mevzuyu ustalarından dinledi ve parlak zihinlerindeki sorularla hususları irdeledi. Ankara garında son bulan uykusuz seyahatin sabahında yorgunluktan çok edebiyatın güneşiyle aydınlanmış yüzler duruyordu gözümüzün önünde.
EKSİK OLAN KÜLTÜR TURİZMİNE ÖRNEK BİR ETKİNLİK
Etkinliğin ikinci durağı ise yeniden şenlik kapsamında CSO Ada Ankara’da düzenlenen ‘Satırbaşı Ankara’ standının açılışıydı. Mehmet Lütfi Şen’in küratörlüğünü üstlendiği stant, tam da İstanbul’dan yapılan tren seyahatine uygun enstantaneleriyle iki aktifliği pekiştiren anlara sahne oldu. Cumhuriyetin ilanının akabinde başşehir ilan edilen kentin yüz yıllık entelektüel birikiminin özeti niteliğindeki stantta Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘Beş Şehir’deki Ankara’sından, yolu Ankara’dan geçen şairlere, müelliflere, kentin edebiyat mahfillerinden, kentte basılan kitaplara ziyaretçilerin beğenisine sunulan bütün çalışmalar siyasetle anılan kentin bilinen lakin konuşulmayan edebiyat atmosferinin birinci defa bu kadar net fotoğrafını çekiyordu. Ve ‘Şiir Sınırları Treni’yle yolu Ankara’ya düşen şair yolcular, burada okudukları şiirlerle de, kentin gelecek kültür atmosferine tarihi bir kayıt düştüler. Üç gün süren bu seyahat boyunca şairler şiir edebiyatının en güçlü metaforundan biri olan trende kim bilir yarın hangi şiirde karşımıza çıkacak mısralarını düşünürken, öğrencilerden basın mensuplarına bizler kültür turizmi ismine da örnek niteliğinde bir aktifliğe şahit olduk. Keşke trenler, uçaklar, otobüsler hatta gemiler daima edebiyatçıları ağırlasa, bizi kendimize getirecek mısralar adım başı karşımıza çıksa…
‘Şiir Çizgileri Treni’ aktifliğin en manalı ve yarına gerçek bir iz bırakacak yanı ise elbette gençlerinin varlığıydı. Zira İstanbul’a dönüş yolunda önümdeki koltukta oturan lise öğrencisi bir genç elindeki cep telefonuna süratli hızlı şu satırları not alıyordu: “Evet, şiir yazmalıyım/Sözlükleri yutmalı, sokaklardaki fısıltıları bile duymalıyım/Yalnız kendimi değil/Başımın üstündeki bu bulutları da anlamak/Anlatabilmek için”.
HERKESE GÖLGE VEREN YAPRAKSIZ BİR AĞAÇ
‘Şiir Çizgileri Treni’nin yolcuları ortasında yer alan Armando Alanis’in trendeki atölyede yaptığı konuşma bütün yolcuları düşündürecek nitelikteydi. Pandemi sürecinde hissettikleri paylaşan Armando’nun şu kelamları ise, şiir insan hayatında neye karşılık geliyor sorusuna bir yanıt niteliğinde: “Pandemi hepimizi içine döndürdü, bu içe dönüş sırasında şiirin ehemmiyetini daha da anladım. O süreçte çok okudum ve bu okumalarda günlük hayatın hiç farkına varmadığımız kolay taraflarını gördüm. Şiirin bu yanını içinde bulunduğum Şiir Sokakta hareketine katmalıyız diye düşündüm. Bence tüm insanların en çok empati yaptığı yazı formudur şiir. Şiir ayrıyeten çok sihirli bir şey, hepimizin kendine has bir değerlendirmesi var zira. En âlâ Arjantinli şair Juan Gelman özetliyor bunu, diyor ki “Şiir yapraksız bir ağaçtır lakin herkese gölge verir.” Şiirin sihiri bu işte.” Armando’nun bahsettiği Latin Amerika edebiyatının en değerli şairlerinden biri olan Gelman, 2014’te vefat etti. Gelman Nobel ödüllü Yahudi asıllı bir şairdi. Adnan Özer birkaç yıl evvel bir şiirini bir gazete için çevirdi, onun dışında Türkçede maalesef şiiri bulunmuyor. Tercümanlara duyurulur.