Kortizolün, bedenin gerilime karşı yansısını düzenleyen bir hormon olduğunu belirten Prof. Dr. Derya Uludüz, “Bu hormon kâfi ölçüde salgılanırsa bir sorun yaratmaz. Lakin artış gösterdiğinde fazla kilodan kalp-damar hastalıklarına kadar pek çok sıhhat sorununa yol açar” dedi.
Böbreküstü bezlerinde üretilen kortizol, bedenimiz fizikî ya da duygusal olarak rastgele bir tehditle karşı karşıya kaldığında gerilimi denetim altına almaya yarayan bir hormondur. Gerilim düzeyi olağan seviyelerde ise kortizol hormonu beden tarafından dengelenir. Fakat daima ve çok fazla gerilime maruz kalmak kortizol düzeylerini yükseltir. “Bu durum da birçok sıhhat sıkıntısına yol açar” diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, kortizol hormonuyla ilgili bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı…
1-Güneş
Güneşten aldığımız D vitamini kortizol düzeyini düşürmek için çok güçlü bir silahtır. Lakin bu tüm yaz, korunmasız bir formda güneşin altında yatmak manasına gelmiyor. Farklı formda çok uzun mühlet güneş ışınları alan ülkemizde D vitamini seviyeleri toplum genelinde düşük. Yaz-kış güneşli günlerde, öğlen vakti, 15 dakika güneş ışığı almak D vitamini muhtaçlığı karşılamak için kâfi. Şayet D vitamini desteği alacaksanız evvel kanda D vitamininizi ölçtürün. Zira bu vitamin bedende depolanan ve fazla alındığında zehirlenmeye neden olan bir vitamindir.
2-Büyüme hormonu
Vücudumuzda anti-aging yani yaşlanma aykırısı bir hormon olan büyüme hormonu salgılarız. Bu hormon nizamlı olarak salgılanırsa kortizol hormonu azalır. Pekala, büyüme hormonunu nasıl artırabiliriz? Bunu yapmanın en güzel yolu sistemli ve kaliteli bir uykudan geçiyor. Olağan bunu ilaçlarla ya da diğer yollarla değil doğal yoldan sisteme sokmak gerekir. Yatak odasının da uykudan evvel havalandırılmış, akıllı telefon, tablet üzere teknolojik aletlerden arındırılmış, karanlık ve sessiz olmasına ihtimam gösterilmelidir.
3-İnsülin gibisi büyüme faktörü
Büyüme hormonuna çok benzeri bir hormon olan insülin gibisi büyüme faktörü karaciğer tarafından salgılanır. İnsülin hormonu bir şeyler yediğimizde kan şekerini düzenlerken, bu hormon ise “açlık” müddetince kan şekerini düzenliyor ve birebir vakitte yağ yakımını sağlıyor. Büyüme hormonu üzere uyurken salgılanan bu hormon için bedeninizin vakit zaman aç kalmasına müsaade vermemiz gerekiyor. Şayet daima bir şeyler yersek uykuda da bu hormon salgılanmaz.
4-Mola
Stresli bir işiniz varsa her fırsatta 5-10 dakikalık kısa molalar verin. Bu durum kortizol hormonu düzeyinizi azaltmaya yardımcı olur.
5-Yürüyüş
Vücutta kortizol düzeyini düşürmek için tahminen tüm yapacaklarımızdan daha tesirli olabilir. Bunun nedeni yürümenin hem fizikî hem de ruhsal manada tedavi edici olmasıdır. Fakat yürüyüş de bir gerilim kaynağı olmamalı. Tempolu yürüyüş tercihimiz lakin bunu yaparken de kiloya, yürüyüşe odaklanarak kendinizi öbür açıdan gerilime sokmayın.
6-Potasyum
Potasyum, bedenimizde “iyileşmeyi, tamir etmeyi” sağlayan parasempatik hudut sistemi denilen sistem için değerli ve gerekli bir mineraldir. Zerzevat ve meyvelerde çokça bulunan potasyum için günlük önerilen ölçü ise yaklaşık 5 gramdır. En kolay bulabileceğiniz potasyum kaynağının başında muz gelir. Ayrıyeten fasulye, kayısı, hurma, domates ve ıspanak da güzel birer kaynaktır. Potasyum ayrıyeten bedende depolanan fazla sodyumun atılmasına yardımcı olarak kan basıncını da düşürebilir.
7-Kalsiyum
Akşam saatlerinde kalsiyum içeren besinler tüketmek de uyumaya yardımcı olur ve kortizol düzeyini düşürebilir. Kefir, süt ya da biraz yoğurt tercih edebilirsiniz. Böylelikle hem protein hem de kalsiyum almış olursunuz.
Sürekli salgılanırsa bedene ziyan verir
Diyelim ki sabah yürüyüşe çıktınız, kocaman bir köpekle karşılaştınız ve çok korktunuz. İşte o an ön beyin bölgesi hipotalamus çabucak alarm sistemini devreye sokar ve böbrek üstü bezinizden kortizol hormonu salgılanmaya başlar. Beyindeki glikoz kullanımı üst seviyeye çıkıp, kalp atışlarınız hızlanır. Yani kendinizi korumak için beden var olan tüm gücünü harcamaya hazır hale gelir. Şayet yabanî tabiatta yaşıyor olsaydık bu hormonu ayda yılda bir salgılamamız sorun olmazdı fakat biz rastgele bir hayati tehlike olmasa da daima kortizol salgılıyoruz ve gerilim düzeyimiz daima yüksek. Bu da sıhhatimizi bozuyor.
Hangi sorunlara neden olur?
Kortizol hormonunun fazla salgılanması şu sıkıntılara yol açar…
– İç organlarda yağlanma
– Yüksek tansiyon
– Yüksek LDL (kötü) kolesterol
– Kan şekerinde yükseklik ve bunun sonucunda doku tamirinde yavaşlama
– Anksiyete (kaygı bozukluğu)
– Depresyon
– Sindirim sorunları
– Kalp hastalıkları
– Kilo alımı ve metabolizmanın yavaşlaması
– Konsantrasyon düşüklüğü ve hafızada zayıflık
Nasıl denetim altına alınır?
Kortizol hormonunun sık ve fazlaca salgılanmasını engellemek için yapabileceğimiz birkaç ömür biçimi değişikliği var. Bu değişiklikler kortizole tesir eden kimi hormonları, vitaminleri dengeleyebilir. Bunları şöyle sıralayabiliriz…